Opisanije sviju dosad poznatih srpskih novaca

Doktora Janka Šafarika, objavljeno u Glasniku društva srpske slovesnosti, sveska III iz 1850. godine

Stefan Prvovenčani

Veliki Župan godine 1195., Kralj 1222., umro 1228.

Stefan sin velikog Župana raškog Stefana Nemanje i Ane kćeri bana Borisa. Otac njegov Nemanja rodio se godine 1114. u Zeti; vladao je kao veliki Župan raški nad Srbima od godine 1159. do 1195., u gradu Rasu današnjem Novom Pazaru. Godine 1195. zakaluđeri se pod imenom Simeon i umre u manastiru 1200. Ostavio je tri sina: Stefana, Vukana i Rastka. Stefan nasledi presto od oca i primi vladu godine 1195. kao veliki Župan, no brat njegov Vukan otme mu pomoću Mađara presto velikožupanski godine 1204., i nazove se Papinim i Ugarskog kralja Emerika odobrenjem, kralj srpski. No godine 1205. pomiri zavađenu braću najmlađi brat Rastko, koji se pod imenom Save u Svetoj gori zakaluđerio, Vukan odstupi i vrati presto opet Stefanu, koji bude godine 1222. od brata svog Save, već onda arhiepiskopa, na kraljevsko dostojanstvo venčan i umre godine 1228. Sa suprugom svojom Jevdokijom, kćeri cara grčkog Aleksija III Komnena, rodio je četiri sina: Radoslava, Predislava (docnije Sava II arhiepiskop srpski), Vladislava i Uroša.

Novci ovog prvog srpskog kralja do sad poznati svi su srebrni; najveću sličnost imaju sa savremenim novcima mletačkim, sličan novcu Dužda Jovana Teopola koji je vladao od godine 1236 – 1237 na tablici IX pod brojem 111 nacrtan. Poznajemo do sad samo jednog roda novac od tri kalupa.



Matapan Dužda Jovana Teopola



Novce ove pripisao sam ja ovome kralju samo po Lucenbaheru, premda je vrlo sumnjivo da su njegovi, kao što je oštroumno primetio A. Stojačković u svome članku (u narodnom listu 1844. strana 24) da je Sveti Stefan tek od Uroša I velikog izabran za patrona Srbije.

Tabela I, slika 3: novac srebrn: težak 23,5 grana

Na licu pečat: Isus Hristos sedeći na prestolu; kod glave njegove IS – HS sa desne strane prestola M sa leve strane a.

Na naličju natpis oko kraja; SSTEFAN STEFAN

Pečat: Sveti Stefan prvomučenik predaje desnom rukom dvostruki krst dugačak, dole u zvezdu zaboden, kralju pod krunom stojećem kod čije glave stoji natpis REX. Komad je nađen u Srbiji, odnešen u Petrograd profesoru Preisom; snimak sam sa originala verno nacrtao.

Novac Stefana Prvovenčanog, tabla I slika 3

Tabela I, slika 4. Novac srebrn; prethodnom sasvim sličan no drugog kalupa

Na licu. Isus Hristos na prestolu; pod njegovim nogama slovo R.

Na naličju natpis SSTEFAN. STEFA. Pečat kao i kod prethodnog, no krst nije u zvezdu zaboden nego kod njegovog kraja dole stoje slova sa desne strane N, a sa leve strane O.

Nalazi se nacrtan kod Lucenbahera, na strani 24, slika prva, odkud je snimljen. Već Zanetti ima ga nacrtanog, no natpis je različit.

Novac Stefana Prvovenčanog, tabla I slika 4

Tabela I, slika 5. Novac srebrn, pređašnjima sličan, no drugog kalupa

Na licu: sa obe strane prestola stoje slova P R

Na naličju natpis: STEFAN STEFAN a dole kraj krsta I O

Izvađen iz Lucenbahera, strana 24, slika 2

Još sam video ovim novcima slična tri komada u zbirci gospodina Avrama Petronijevića, ministra inostranih poslova i Knjaževog predstavnika, i to sa razlikama sledećim: prvo, sa slovima: M a; drugo: sa M B, treće M L na licu sa obe strane prestola; a na svima ima na naličju dole kod kraja krsta sa leve strane slovo S.

Novac Stefana Prvovenčanog, tabla I slika5